Zawezwanie do próby ugodowej
Zawezwanie do próby ugodowej, lub ewentualnie „wniosek o przeprowadzenie postępowania pojednawczego” złożony przez wierzyciela rozważającego wytoczenie powództwa, umożliwia przeprowadzenie przed sądem postępowania pojednawczego.
W praktyce instrument ten stosuje się z uwagi na jego skutek procesowy w postaci przerwania biegu przedawnienia roszczenia (tak było w stanie prawnym obowiązującym do 30 czerwca 2022 r.), bądź też zawieszenie biegu terminu przedawnienia (obecnie). Wywołuje to też liczne pytania związane z możliwością nadużywania tego instrumentu tylko w celu uzyskania zamierzonego celu w zakresie przedawnienia roszczeń, a bez rzeczywistej woli i chęci zawarcia ugody. Kwestie te rozważamy poniżej odwołując się do orzecznictwa sądów w tym zakresie.
Jak przygotować zawezwanie do próby ugodowej?
We wniosku należy zwięźle oznaczyć sprawę i przedstawić propozycje ugodowe.
W wezwaniu do zawarcia ugody powinna być zawarta uzasadniona argumentacja oraz dowody na poparcie żądania. Jest to istotne, ponieważ dzięki temu druga strona sporu będzie miała odpowiednią podstawę do stwierdzenia, czy zawarcie ugody leży w jej interesie i spełni jej oczekiwania. Przeważa pogląd, że podane w zawezwaniu kwoty nie muszą ściśle odpowiadać przyszłemu pozwowi choć oczywiście sytuacja prawna co do skutków prawnych próby ugodowej jest najbardziej klarowna, gdy kwoty zawarte zawezwaniu identyczne jak w późniejszym pozwie [tak: wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 11 kwietnia 2019 r., III CSK 122/17].
W momencie składania wniosku o zawarcie ugody, wnioskodawca nie musi udowadniać swojego żądania. Kluczowa jest tutaj podstawa faktyczna żądania objętego zawezwaniem do próby ugodowej, a nie jego podstawa prawna, zgodnie z zasadą „dabo tibi factum dabo tibi ius” [tak: postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 30 lipca 2019 r., III CSK 58/19].
W sytuacji, gdy wierzytelność składa się z wielu roszczeń, których wartość i termin płatności wynika z wystawionych faktur przez wierzyciela, konieczne jest precyzyjne określenie tych roszczeń w wezwaniu do ugody, aby mogło ono zawiesić bieg przedawnienia zgodnie z art. 123 k.c. Należy dokładnie wskazać, jakie roszczenia wchodzą w skład kwoty wierzytelności, a także określić sprawę zgodnie z art. 185 § 1 k.p.c. Zwięzłe określenie sprawy nie zwalnia wnioskodawcy od precyzyjnego określenia swoich żądań, tak aby można było jednoznacznie określić, jakie roszczenia o jakiej kwocie i w jakim terminie zostały objęte wnioskiem [tak: postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 9 listopada 2022 r., I CSK 4241/22].
Wzywający nie musi szczegółowo opisywać stanu faktycznego, na którym opiera się żądanie, a tym bardziej przedstawiać dowodów wykazujących objęte wnioskiem roszczenie. Za nieuzasadnione uznać by należało oczekiwanie, iż obowiązkiem wnioskodawcy było dołączenie do wniosku faktur, z których wynikałaby dochodzona wierzytelność, czy też innego rodzaju dokumentów świadczących o zasadności roszczenia [tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie – VII Wydział Gospodarczy z dnia 7 marca 2019 r., VII AGa 1186/18].
Jeśli wezwanie do próby ugody nie precyzuje dokładnie wierzytelności objętej nim, może to skutkować brakiem przerwania biegu przedawnienia roszczenia objętego żądaniem pozwu. Ze względu na brak precyzji wezwania do ugody nie można uznać, że jest to działanie mające na celu dochodzenie roszczenia objętego późniejszym pozwem [tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie – VII Wydział Gospodarczy z dnia 6 grudnia 2018 r., VII AGa 487/18].
Sąd bierze pod uwagę czy zawezwanie do próby ugodowej jest wystarczająco precyzyjne w określeniu roszczenia. Ostateczną decyzję w tej kwestii podejmuje sąd w procesie dotyczącym spełnienia tego świadczenia, przy uwzględnieniu szczegółowych okoliczności danego przypadku [tak: postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 8 lutego 2019 r., II CSK 400/18].
Przerwanie biegu przedawnienia na skutek zawezwania do próby ugodowej
W okresie trwania postępowania pojednawczego dochodzi do zawieszenia biegu terminu przedawnienia zaś po zakończeniu postępowania pojednawczego termin ten zaczyna dalej biec. Po zmianach przepisów w tym zakresie wniosek o próbę ugodową nie przerywa już biegu terminu przedawnienia, ale powoduje jego zawieszenie podczas trwania postępowania pojednawczego.
Do osiągnięcia zamierzonego skutku co do zawieszenia biegu przedawnienia (a kiedyś – co do jej przerwania), konieczne jest aby wierzytelność została precyzyjnie określona zarówno pod względem przedmiotu, jak i wysokości. Wskazanie wierzytelności w sposób jednoznaczny jest kluczowe, aby móc ustalić, czy mamy do czynienia z tą samą wierzytelnością, która jest później dochodzona w drodze pozwu. Aby zawiesić bieg przedawnienia, konieczne jest zachowanie tożsamości wierzytelności [tak: postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 lutego 2021 r., I CSK 566/20]
Jeśli wniosek o zawezwanie do próby ugody nie określał dokładnie objętej nim wierzytelności wobec pozwanych, to brak podstaw do uznania, że nastąpiło przerwanie biegu przedawnienia roszczeń objętych żądaniem pozwu. W takiej sytuacji gdy zawezwanie do próby ugodowej nie jest precyzyjne, to nie sposób też uznać, że było ono czynnością bezpośrednio zmierzającą w celu dochodzenia przedmiotowego roszczenia [tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny z dnia 16 lipca 2021 r., I AGa 73/20]
Przebieg posiedzenia pojednawczego
Postępowanie pojednawcze przeprowadza sąd w składzie jednego sędziego.
Z posiedzenia sporządza się protokół. Jeżeli doszło do ugody, jej osnowę wciąga się do protokołu albo zamieszcza się w odrębnym dokumencie stanowiącym załącznik do protokołu i stwierdza podpisami stron. Niemożność podpisania ugody stwierdza się w protokole.
Właściwość sądu w sprawie zawezwania do próby ugodowej
O zawezwanie do próby ugodowej – bez względu na właściwość rzeczową – można zwrócić się do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika, a w braku podstaw do ustalenia tej właściwości – do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania albo siedziby wzywającego.
Zarzut instrumentalnego złożenia zawezwania do próby ugodowej
Kwestia ta jest bardzo kontrowersyjna, ale warto jest wskazać na wyrażony w orzecznictwie podgląd podważający skutki procesowe zawezwania złożonego czysto instrumentalnie.
Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie, wniosek o zawezwanie do próby ugodowej stanowi czynność, przedsięwziętą w celu dochodzenia roszczenia, jeżeli wierzyciel ma podstawy sądzić, iż do ugody może dojść i nie dysponuje przekonującymi przesłankami, że domniemany dłużnik świadczenia nie spełni. Natomiast w sytuacji, gdy wierzyciel nie ma żadnych podstaw do wierzenia w możliwość ugody, a wręcz zna stanowisko kategorycznie odrzucającego spełnienie świadczenia przez drugą stronę, wniosek o zawezwanie do próby ugodowej ma jedynie charakter instrumentalny, mając na celu przerwanie biegu przedawnienia. W takiej sytuacji nie odnosi on zamierzonego skutku, bowiem nie został złożony w celu dochodzenia konkretnego roszczenia, ale w celu uniknięcia skutków upływu czasu i związanych z tym konsekwencji prawnych. [tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie – VI Wydział Cywilny z dnia 10 listopada 2021 r., VI ACa 734/20].
Ponowne wezwanie do próby ugodowej w tej samej sprawie
Wydaje się, że będzie to wynikać z kontekstu w jakim są składane kolejne zawezwania, co pozwala ustalić czy nie mają one czysto instrumentalnego charakteru.
Jak zauważył Sąd Apelacyjny w Krakowie, składając kolejny wniosek o wezwanie dłużnika do próby ugodowej, wierzyciel nie tylko daje szansę dłużnikowi na zawarcie ugody, ale także okazuje gotowość do ustępstw ze swojej strony. Wyraża również chęć uzyskania zaspokojenia wierzytelności drogą pojednawczą. Wnioskując w ten sposób, wierzyciel potwierdza swoją znajomość istnienia długu oraz determinację w dochodzeniu swoich praw przed sądem, podejmuje więc czynność bezpośrednio zmierzającą do uzyskania zaspokojenia roszczenia przed właściwym sądem. Taka postawa nie zasługuje na sankcjonowanie, nie można bowiem uznać, aby występując z kolejnym wnioskiem ugodowym w zakresie dotyczącym tej samej należności, wierzyciel nie zachowywał się lojalnie wobec dłużnika, a tym samym by tego rodzaju działanie nie mogło korzystać z ochrony przewidzianej w art. 123 § 1 pkt 1 KC. Nie ma zwłaszcza podstaw do uznania, że wszczynając po raz kolejny postępowanie pojednawcze, wierzyciel nadużywa swojego prawa w rozumieniu przyjętym w art. 5 KC albo pogarsza sytuację dłużnika [tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie – I Wydział Cywilny z dnia 20 listopada 2018 r., I ACa 184/18].
Z drugiej strony należy też podkreślić ustalenie, że wystąpienie z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej nastąpiło wyłącznie w celu uzyskania przerwy biegu przedawnienia i w związku z tym jako nadużycie uprawnienia procesowego jest czynnością procesową sprzeczną z dobrymi obyczajami, powinno doprowadzić do odrzucenia tego ponownego wniosku. Taka sytuacja nie ma jednak miejsca, gdyby po otrzymaniu odpisu kolejnego wniosku zawezwany dłużnik sygnalizował gotowość prowadzenia rokowań ugodowych [tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny z dnia 19 czerwca 2019 r., I ACa 282/19].
