Sprzeciw od wyroku zaocznego
Sprzeciw od wyroku zaocznego można złożyć w ciągu dwóch tygodni od doręczenia wyroku pozwanemu.
Kiedy sąd może wydać wyrok zaoczny?
Sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany w wyznaczonym terminie nie złożył odpowiedzi na pozew. W takiej sytuacji, przyjmuje się za prawdziwe twierdzenia powoda o faktach zawarte w pozwie lub pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed posiedzeniem, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.
Powyżej wskazane domniemanie zgodności twierdzeń powoda z rzeczywistością nie zdejmuje ze strony powodowej obowiązku przedstawienia faktów niezbędnych do dokonania oceny zasadności żądania, stanowiącej podstawę do wydania wyroku. Sąd zobligowany jest bowiem podjąć się oceny zawartego w pozwie żądania również w przypadku uznania formułowanych przez powoda twierdzeń za prawdziwe [tak: wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach – I Wydział Cywilny z dnia 3 lutego 2020 r., I C 45/20].
Dlatego też przyjmuje się, że przepisy kodeksu prawa cywilnego nie wyłączają możliwości wydania wyroku zaocznego także po przeprowadzeniu postępowania dowodowego. Oznacza to, że sąd pierwszej instancji – w przypadku całkowitej bierności pozwanego – nie jest bezwzględnie zobligowany do wydania wyroku zaocznego na podstawie samych twierdzeń powoda, lecz może przeprowadzić postępowanie dowodowe, w szczególności z dowodów powołanych przez powoda [tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku – I Wydział Cywilny z dnia 25 stycznia 2022 r., I ACa 594/21].
Nadmienić należy jeszcze, że jeżeli wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny, to Sąd z urzędu nadaje takiemu wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.
Sprzeciw od wyroku zaocznego jest zupełnie innym środkiem niż apelacja
Pozwany, wobec którego zapadł wyrok zaoczny uprawniony jest do wniesienia sprzeciwu. Natomiast powodowi przysługuje od wyroku zaocznego apelacja. Podstawowa różnica między sprzeciwem a apelacją jest taka, że sprzeciw nie powoduje skierowania sprawy do rozpoznania i rozstrzygnięcia do sądu drugiej instancji. Zauważyć należy, że w pewnych okolicznościach może dojść do zbiegu tych różnych środków odwoławczych. Kiedy bowiem wyrok zaoczny tylko częściowo zasądzi zgodnie z żądaniem pozwu, zaś częściowo oddali powództwo, to powodowi przysługuje apelacja od części oddalającej powództwo, a pozwanemu przysługuje sprzeciw od części zasądzającej.
Konieczne jest staranne odróżnienie od siebie tych środków odwoławczych. Zaskarżenie przez adwokata wyroku zaocznego apelacją, a nie – jak tego wymaga ustawa – sprzeciwem, nie może być uznane za oczywistą omyłkę, pozbawioną negatywnych skutków procesowych. Pismom bowiem wnoszonym przez zawodowych pełnomocników nie można nadawać znaczenia odmiennego od tego, które oni im niewątpliwie nadali [tak: postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 17 listopada 2006 r., V CZ 85/06].
Skutki braku doręczenia wyroku zaocznego
Ponieważ warunkiem ustawowym zaskarżenia wyroku zaocznego sprzeciwem jest „doręczenie” wyroku pozwanemu (art. 344 § 1 KPC), brak skutecznego doręczenia sprawia, że wyrok nie staje się prawomocny.
W jednej z sytuacji, które rozpatrywał Sąd Najwyższy pozwany dowiedział o treści wyroku zaocznego, chociaż mu tego wyroku formalnie nie doręczono. W reakcji wniósł skargę o wznowienia postępowania zakończonego tym wyrokiem, ale skarga ta została prawomocnie odrzucona. W tych okolicznościach Sąd Najwyższy uznał, że prawomocne odrzucenie skargi o wznowienie postępowania, nie sanuje niedopełnienia wynikającego z ustawy (art. 343 KPC) obowiązku sądu skutecznego doręczenia pozwanemu wyroku zaocznego wraz pouczeniem o przysługującym mu prawie wniesienia sprzeciwu [tak: postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 25 października 2007 r., II CNP 166/07].
Wynika to z fundamentalnej zasady, że wadliwe przyjęcie przez sąd, że wyrok zaoczny został pozwanemu prawidłowo doręczony, nie powoduje uprawomocnienia się tego wyroku [tak: postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 22 kwietnia 1988 r., III CRN 90/88].
Z tych samych przyczyn przyjmuje się, że zawarta w zawiadomieniu komornika o wszczęciu postępowania egzekucyjnego ogólnikowa informacja o egzekwowaniu należności nie może być potraktowana jako spełnienie ustawowego obowiązku doręczenia pozwanemu odpisu wyroku zaocznego przewidzianego w art. 343 k.p.c., chociaż pośrednio daje się z tego zawiadomienia wyinterpretować, że taki wyrok zapadł i jaka była jego treść. Orzekanie zaoczne stanowi bowiem wyjątek od podstawowego wymogu proceduralnego, jakim jest wysłuchanie drugiej strony. Nie wolno zatem dokonywać takiej interpretacji przepisów o doręczeniu, która prowadziłaby do dalszego ograniczenia możliwości prawa pozwanego do obrony przed zapadłym wyrokiem zaocznym [tak: postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 15 grudnia 1998 r. I CKN 254/98].
Co powinien zawierać sprzeciw od wyroku zaocznego?
W piśmie zawierającym sprzeciw pozwany powinien przytoczyć zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, oraz twierdzenia i dowody.
Wymagania, jakim powinien odpowiadać sprzeciw od wyroku zaocznego określa art. 344 § 2 KPC. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu w piśmie zawierającym sprzeciw pozwany powinien przytoczyć zarzuty przeciwko żądaniu pozwu oraz fakty i dowody na ich uzasadnienie. Pismo nie zawierające elementów wskazanych w przepisie obarczone jest brakiem formalnym, do usunięcia którego wzywana jest osoba wnosząca sprzeciw, w trybie art. 130 § 1 KPC [tak: postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 27 marca 2000 r. III CKN 99/00]
Sąd odrzuca sprzeciw niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony lub dotknięty brakami, których nie usunięto pomimo wezwania. Zgodnie z art. 344 § 3 KPC sąd wydaje odrębne postanowienie dotyczące losów sprzeciwu od wyroku zaocznego tylko w przypadku stwierdzenia podstaw do jego odrzucenia. Nie wydaje postanowienia odmawiającego odrzucenia sprzeciwu, tylko przyjmuje się, że sprzeciw skutecznie wniesiony wywołuje dalsze skutki opisane poniżej [tak: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu – I Wydział Cywilny z dnia 24 maja 2013 r., I ACa 450/13].
Jakie są skutki wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego
W przypadku wniesienia sprzeciwu przewodniczący zarządza doręczenie go powodowi i nadaje sprawie bieg, w razie potrzeby podejmując czynności przewidziane w przepisach o organizacji postępowania.
Warto podkreślić, że wyrok zaoczny nie traci mocy na skutek wniesienia sprzeciwu. Wniesienie sprzeciwu powoduje jedynie wyznaczenie przez przewodniczącego sądu terminu rozprawy i doręczenie odpisu sprzeciwu stronie powodowej w wypadku, gdy sprzeciw odpowiada obowiązującym w tej mierze przepisom i zostaje przyjęty. Wyrok zaoczny, który został zaopatrzony rygorem natychmiastowej wykonalności może być wykonany, chyba, że sąd na wniosek pozwanego wnoszącego sprzeciw zawiesi ten rygor. Wyrok zaoczny traci moc dopiero wskutek uchylenia go przez wyrok końcowy [tak: wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 28 kwietnia 1969 r., III CZN 445/68].
Jednakże, na wniosek pozwanego sąd zawiesi rygor natychmiastowej wykonalności nadany wyrokowi zaocznemu, jeżeli wyrok ten został wydany z naruszeniem przepisów o dopuszczalności jego wydania albo jeżeli pozwany uprawdopodobni, że jego niestawiennictwo było niezawinione, a przedstawione w sprzeciwie okoliczności wywołują wątpliwości co do zasadności wyroku zaocznego. Zawieszając wykonalność wyroku, sąd może zarządzić środki zabezpieczenia.
Ponadto, Sąd może uchylić rygor natychmiastowej wykonalności nadany wyrokowi zaocznemu, jeżeli pozwany wykaże, że odpis pozwu doręczono w trybie przewidzianym w art. 139 § 1 k.p.c. (zastępcze formy doręczenia) na inny adres aniżeli aktualne w dacie doręczenia miejsce zamieszkania pozwanego.
